Ik hoorde onlangs weer eens de uitdrukking: The eyes are the window to the soul. Een vrouw verzuchtte dit in een filmscene nadat ze in een café een man ontmoet had zonder hem te spreken. Het was een romantische scene en het personage wilde aan haar gesprekspartner overbrengen dat ze door het kijken in de ogen van de man zijn ware aard had leren kennen. Het schijnt William Shakespeare te zijn geweest die deze uitdrukking voor het eerst opgeschreven heeft, ook al zo’n romanticus!
Of de quote nu enige waarheid bevat durf ik niet te zeggen, ik vrees dat ik zelf wat minder romantisch ben aangelegd. Als mijn vriend deze quote aan mij zou declameren zou ik me allereerst afvragen of er iets met hem aan de hand is, voordat ik het gebaar zou kunnen waarderen. Nee, ik ben wat praktischer ingesteld. En ik zou het gezegde dan ook iets anders willen verwoorden, namelijk: The heart rate is a window into the body (Hartslag geeft een inkijkje in ons lichaam). Daarmee gooi ik wel alle romantiek overboord, realiseer ik me, maar dat maakt het niet minder mooi en fascinerend. Want wat bedoel ik daarmee?
Ons hart dat ons bloed rondpompt (en nog veel meer goede dingen doet voor ons lichaam) slaat gemiddeld 60 tot 100 keer per minuut in rust, en vaker wanneer we ons bijvoorbeeld fysiek inspannen. Het bijzondere is echter dat dat niet altijd heel regelmatig is, als een metronoom. De tijd tussen elke hartslag (in milliseconden) is variabel. De verschillen zijn heel klein en dus zijn we ons daar niet altijd bewust van. Probeer het zelf maar eens: Neem een aantal keer heel diep adem, in en uit. Je zult merken dat je hartslag omhoog gaat wanneer je inademt (dus kortere tijd tussen elke hartslag) en omlaag wanneer je uitademt (dus meer tijd tussen elke hartslag). Dit wordt “Heart Rate Variability (HRV)” genoemd en zo zijn er nog een aantal zaken die de HRV beïnvloeden, zoals sporten, beweging, metabolische processen en stress.
HRV wordt aangestuurd door ons autonome zenuwstelsel: de sympaticus (fight or flight) en de parasympaticus (rest and digest). In een gezonde situatie wordt de sympaticus dominant wanneer we ons lichaam belasten (mentaal of fysiek) en zorgt ervoor dat onze hartslag omhoog gaat en heel regelmatig gaat slaan. En dat is eigenlijk heel logisch, wanneer we iets van ons lichaam vragen, is het wel fijn dat we op een heel stabiel systeem kunnen rekenen. Als de belasting vervolgens over is, kan de parasympaticus dominant worden en gaat de hartslag weer omlaag, worden herstelprocessen in gang gezet en slaat het hart weer onregelmatiger.
Deze afwisseling tussen de twee staten is heel belangrijk en gezond, uit onderzoek is gebleken dat een hoger HRV wordt geassocieerd met een lagere morbiditeit en mortaliteit en verbeterd psychologisch welzijn en kwaliteit van leven. Ons HRV fluctueert van dag tot dag, dat is heel normaal. Factoren zoals beweging en stress spelen een rol. Wanneer iemand echter overbelast raakt kan de afwisseling tussen sympatische en parasympatische dominantie verstoord raken en kan ons lichaam vast blijven zitten in de sympatische “actiemodus”, wat erg belastend is voor ons lichaam en allerlei gezondheidsschade oplevert, zowel mentaal als fysiek.
Kun je dan zelf wat doen om die kwaliteit van je HRV wat “op te krikken”? Ja en nee. “Nee” omdat HRV voor 30% genetisch bepaald wordt. Het kan dus zijn dat je erfelijk belazerd bent met een lage HRV. “Ja” omdat je levensstijl, en dan met name beweging en voeding van invloed zijn. Ik heb dit zelf aan den lijve ondervonden en wil dit graag met jullie delen, omdat ik het zo gaaf en opvallend vind.
Mijn kwaliteit van HRV is altijd “laag” tot “gemiddeld” geweest, al vanaf de eerste keer in 2017 dat ik een HRV meting onderging. Ook in de eerste helft van 2021 scoorde ik altijd “gemiddeld”. Ik merkte dat ook aan mijn slaap, die wel lang genoeg was, maar waarna ik eigenlijk nooit echt uitgerust opstond. Door diverse factoren ben ik halverwege de zomer anders gaan eten, onder begeleiding van een therapeut. Het is een hele ommezwaai geweest, maar met hele goede effecten, waardoor het goed vol te houden is. Want al na een maand na de start van het voedingsprogramma scoorde ik ineens “goed” op de kwaliteit van mijn HRV. En ik heb afgelopen dagen weer een meting uitgevoerd, ik was nogal nieuwsgierig of de effecten zichtbaar bleven, en dat blijkt zo te zijn! Alle drie de dagen scoor ik “goed” op mijn HRV!
Kijk, ergens wist ik rationeel natuurlijk wel dat je voeding van invloed is op je gezondheid, maar om het zo meetbaar en objectief ook terug te zien betekent een enorme bevestiging en een enorme motivatie om hiermee door te gaan. Het betekent voor mij ook dat ik gezonde voeding en levensstijl benoem in gesprekken met cliënten die een HRV meting hebben ondergaan en waar bij blijkt dat er op het vlak van de kwaliteit van HRV nog wat te verbeteren valt. Het is niet makkelijk, maar absoluut de moeite waard! De inkijk die mijn HRV nu in mijn lichaam laat zien is een veel gezondere dan voorheen het geval was. Misschien niet romantisch, maar wel heel gaaf!
Mocht je ook een inkijk in jouw lichaam en stress systeem willen, dan kun je bij Koers een HRV meting aanvragen en zal ik in een persoonlijk gesprek met jou kijken wat er goed gaat en wat er eventueel te verbeteren valt.
